Wereld Consumentenrechtendag: inspirerende voorbeelden van duurzame consumptie uit heel Europa

Laatst aangepast op 15/03/2022.

Het eerste klimaatneutrale continent worden: dat is het doel dat Europa zichzelf heeft gesteld en dat het tegen 2050 wil bereiken met behulp van de Green Deal voor Europa. Deze ambitie uit zich ook op het vlak van consumentenbescherming in concrete initiatieven zoals maatregelen om de circulaire economie te bevorderen waaronder regels over het recht op herstelling en nieuwe energielabels.

Europa uiteraard in samenwerking met de lidstaten! Er zijn ook tal van nationale en lokale acties voor een beter leefmilieu en duurzaamheid. Sommige daarvan getuigen van een creatieve en innovatieve aanpak en kunnen daarom andere landen inspireren

Ter gelegenheid van Wereld Consumentenrechtendag op 15 maart zet het netwerk van Europese Consumentencentra enkele voorbeelden van duurzame ‘best practices’ van over het hele continent in de kijker - gaande van de Oostenrijkse reparatievouchers tot gratis openbaar vervoer in Luxemburg. Of hoe gluren bij de buren Belgische ondernemers en politici op goede ideeën kan brengen.

België

In eigen land vindt u tweedehandswinkels met de naam ‘De Kringwinkel’ of ‘Les Petits Riens’ met vestigingen over het hele land. Iedereen kan er afgedankte spullen inleveren zoals meubels, keukengerei en speelgoed. Deze winkels verkopen de spullen, eventueel hersteld, aan een spotprijsje en bieden ze zo een tweede leven.

Bulgarije

Een kledingmultinational moedigt consumenten aan hun versleten kleren naar hun winkels te brengen. De handelaar zorgt ervoor dat deze kleren worden hergebruikt of gerecycleerd. De klanten ontvangen ter aanmoediging een bon die zij bij hun volgende aankoop kunnen inwisselen.

Cyprus

Cyprus stimuleert met subsidies de aankoop van een nieuwe fiets en de reparatie en het onderhoud ervan.

Denemarken

‘Too Good To Go’ is een mobiele app die in 2015 in Denemarken is ontwikkeld om voedselverspilling tegen te gaan. Restaurants of winkels verkopen via de app onverkochte restjes voedsel of maaltijden die ze anders zouden weggooien. Klanten kunnen op de app zien wat er in hun buurt beschikbaar is en het eten afhalen tegen meestal zeer redelijke prijzen. Een win-winsituatie voor consumenten, restaurants en het milieu tegelijk. In 2018 nam de app ook Belgische partners op in het aanbod.

Duitsland

Met een wijziging van de Duitse wet op de circulaire economie wil het land een einde maken aan overproductie, de vernietiging van nieuwe goederen en onnodige retourzendingen. Vooral elektronische goederen en kleding belanden vaak in de prullenbak, ook al functioneren ze nog en zijn ze als nieuw. Fabrikanten en detailhandelaars zullen in de toekomst meer verantwoording moeten afleggen. Zij zullen duidelijk moeten documenteren hoe zij omgaan met onverkochte goederen, bv. of zij deze doneren of tegen een lagere prijs doorverkopen.

Frankrijk

Frankrijk moedigt consumenten aan om te kiezen voor reparatie van defecte goederen in plaats van ze te vervangen door een nieuw product. Bijvoorbeeld door de wettelijke garantie op te schorten terwijl een product wordt gerepareerd. Of door de garantie met zes maanden te verlengen als een consument een handelaar verzoekt een product te herstellen. Frankrijk kent zelfs een garantieverlenging van twee jaar toe indien de handelaar besluit een apparaat om te ruilen in plaats van het te herstellen zoals gevraagd door de consument.

Italië

Het Italiaanse platform ‘NeXt-Nuova Economia per tutti’ biedt een overzicht van mooie voorbeelden van duurzame praktijken in het hele land. Of deze nu worden uitgevoerd door bedrijven, scholen, gemeenten of startups. Met de tool ‘Stem voor uw geldbeugel’ moedigen zij consumenten aan hun verantwoordelijkheid te nemen en weloverwogen aankoopkeuzes te maken.

Kroatië

Het Kroatische onlineplatform ‘Burza otpada’ (afvaluitwisseling) brengt bedrijven samen. Het bevordert de uitwisseling van informatie over vraag en aanbod van secundaire grondstoffen die voortkomen uit een productieproces of het resultaat zijn van afvalbeheerprocessen. Het project, dat in 2017 van start ging, heeft indirecte gevolgen voor de consument: door afval te verminderen en primaire grondstoffen duurzaam te beheren, verbetert de leefomgeving voor iedereen

Letland

Verschillende Letse tankstations moedigen consumenten aan hun eigen herbruikbare koffiebekers mee te brengen. Ook een van de grootste winkelketens met honderden verkooppunten volgt deze praktijk. Klanten die hun beker meenemen, krijgen 10 tot 15 procent korting op hun koffie. Dit is om de hoeveelheid afvalbekers in het land te verminderen.

Luxemburg

Luxemburg is het eerste land ter wereld met gratis openbaar vervoer. Sinds 2020 kunnen zowel inwoners als toeristen gewoon op de trein, tram of bus stappen zonder een ticket te moeten kopen. Het doel is het bewustzijn voor milieuvriendelijke mobiliteit te vergroten.

Malta

Het zogeheten ‘Beverage Container Refund Scheme’ stimuleert het inleveren van wegwerpverpakkingen voor drank. Vanaf 1 april 2022 heft Malta statiegeld van 10 eurocent op de verkoop van bv. water, frisdrank, cider, bier en kant-en-klare koffie verpakt in glazen, PET of metalen flessen en blikjes. Daarnaast zal op Malta en Gozo een netwerk van statiegeldautomaten beschikbaar zijn voor het inleveren van drankverpakkingen.

Nederland

De Rotterdamse ‘Pieter Pot’ is de eerste verpakkingsvrije, circulaire onlinesupermarkt van Nederland. Consumenten kopen hun producten in bulk en krijgen ze geleverd in glazen potten waarvoor ze statiegeld betalen. Gebruikte potten kunnen terug meegegeven worden met de bezorger, zodat ze gewassen en opnieuw gevuld kunnen worden. Forbes berekende dat verpakkingsvrije supermarkten tot 20 kg plastic per persoon per jaar zouden kunnen besparen.

Noorwegen

In Noorwegen bestaat een goed ingeburgerde statiegeldregeling voor recycleerbare flessen en blikjes. Bij de ingang van alle Noorse supermarkten staan statiegeldautomaten. Vorig jaar werd meer dan 92 % van alle flessen en blikjes in Noorwegen gerecycleerd.

Oostenrijk

Oostenrijk bestrijdt tonnen elektronisch afval met reparatievouchers. Deze vouchers dekken de helft van de reparatiekosten voor consumenten tot een maximum van 200 euro en moedigen burgers aan geld te investeren in reparaties in plaats van kapotte elektronische apparaten weg te gooien en nieuwe te kopen. Het programma is sinds 2020 een groot succes in de hoofdstad Wenen en werd in 2022 uitgebreid tot het hele land.

Polen

Een architectenstudio uit Wrocław heeft een project uitgewerkt voor een mobiel hotel gemaakt van een isothermische koelwagen. Ze gebruiken vrachtwagens met oplegger, die we gewoonlijk op de weg zien voor het vervoer van levensmiddelen, omdat ze een bepaalde binnentemperatuur kunnen handhaven. Dit is een mooi voorbeeld van upcycling: koelwagens kennen een nieuw gebruik en de waarde ervan verhoogt. ‘Good spot’ is het eerste complex in Polen dat dit soort mobiele accommodatie aanbiedt.

Portugal

De Portugese regering heeft een programma gelanceerd om energiearmoede te bestrijden. Het subsidieert werkzaamheden aan huizen om ze energie-efficiënter te maken. Bijvoorbeeld isolatie van gebouwen, duurzame verwarming of verbeteringen aan ramen en deuren.

Slovenië

In Slovenië voert het Reuse Centre, een non-profitorganisatie, duurzame consumptieactiviteiten uit onder het motto: verminder, repareer, hergebruik. Ze geven consumenten bijvoorbeeld de mogelijkheid om mee te werken aan de reparatie van een product en hen leren hoe het goed te onderhouden. Ook maken ze van bestaande producten nieuwe producten (upcycling).

Tsjechië

De laatste jaren zijn er in Tsjechië steeds meer levensmiddelenwinkels waar consumenten bijvoorbeeld rijst, pasta, koffie of thee kunnen kopen en kunnen vragen of de goederen worden verpakt in zelf meegebrachte verpakkingen, zodat er geen afval is van plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik.

Zweden

Zweden heeft zijn btw-tarief van 25% verlaagd tot 12% voor reparatiediensten voor fietsen, schoenen, lederwaren, kleding en huishoudlinnen. Ambachtslieden mogen reparaties aan grote elektrische apparaten aanbieden tegen prijzen die tot 50% lager liggen dan de werkelijke kosten - het verschil wordt betaald door de staat.